Dekada to taki szczególny moment, gdy można zatrzymać się i spojrzeć wstecz. Z dystansu wyraźniej widać ideowe zwroty i tendencje, które formowały kształt OFF Opery na przestrzeni lat. Zawsze była hybrydą — nie podporządkowywała się trendom ani nie spełniała tradycyjnej funkcji festiwalu, który jest rozumiany jako przegląd najciekawszych zjawisk kulturowych minionego roku.

Jej pierwsza edycja to jednocześnie powód, dla którego powstała organizacja Stowarzyszenie Młodych Animatorów Kultury (SMAK). Dziesięć lat temu grupa przyjaciół i przyjaciółek zakręconych na punkcie opery chciała zrobić coś razem. Nie mieliśmy pieniędzy, tylko potrzebę zmiany i entuzjazm. Wyszedł z tego miejski festiwal muzyczny, w który zaangażowała się niemal setka osób. Przez kolejnych 10 lat rozwijaliśmy naszą praktykę, realizując artystyczne i edukacyjne projekty oraz odkrywając nieskończony potencjał kultury niezależnej. Do dziś OFF Opera jest dla nas świętem animacji kultury, a jej program konstruujemy w taki sposób, by zapraszał publiczność do wspólnego tworzenia — czy to przez udział w warsztatach, czy też włączenie się w organizację wydarzeń. Chcemy powtórzyć gest z przeszłości, gdy jako grupa zapalonych do działania studentów i studentek, zrealizowaliśmy całkowicie oddolnie festiwal muzyczny i wprawiliśmy w ruch wiele twórczych energii. Pragniemy odzyskać tamto zaangażowanie i autentyczność, ale tym razem wesprzeć je dojrzałością i zebranym w ciągu dekady know-howem.

W tegorocznym haśle ODZYSKIWANIE pobrzmiewa idea twórczego recyklingu, która wywodzi się z naszej niezgody na nadprodukcję w obszarze kultury. Tworząc program 10. edycji przyjęliśmy strategię przetwarzania wybranych wydarzeń z przeszłości. W ten sposób powstał zamknięty obieg, w którym wykorzystujemy ponownie użyte wcześniej „surowce”. Podczas OFF Opery spotkamy się więc z artystkami i twórcami, którzy kształtowali jej wartości na przestrzeni lat, sięgniemy po te same tematy, utwory i koncepcje, będziemy kontynuować rozpoczęte procesy, do których ponownie zaprosimy te same osoby. Podejdziemy do tworzenia festiwalu w sposób ekologiczny — oszczędzając czas przygotowań, twórcze zasoby i energię. Recykling stanie się także naszym narzędziem podczas warsztatów — będziemy posługiwać się technikami przetwarzania takimi jak: freestyle, kolaż, aranżacja czy rekonstrukcja.

Pojęcia recyklingu i odzyskiwania odnoszą się również do formy samej OFF Opery. Ciągła ewolucja jej założeń doprowadziła do tego, że z miejskiego festiwalu operowego stała się festiwalem sztuk społecznych, który w centrum swoich działań stawia bohaterów i bohaterki codziennego życia. To wydarzenie napędzane przez mikrohistorie i społeczności. Każda edycja zaczyna się od etapu gromadzenia inspiracji — organizujemy spotkania i prowadzimy wywiady, dzięki którym odzyskujemy zapomniane historie. Następnie zaproszeni przez nas artyści i artystki przetwarzają je podczas otwartych warsztatów. W ten sposób nie tylko włączamy w proces twórczy element badawczy, ale też zapraszamy naszą publiczność do współautorstwa. Projektujemy wymianę, w której jedni dzielą się swoim doświadczeniem, a drudzy autentyczną opowieścią. Tak powstał m.in. projekt TAXI tria Łona x Konieczny x Krupa.

OFF Opera to dla nas przestrzeń eksperymentu i poszukiwania nowych metod; to potrzeba tworzenia i zdobywania wiedzy, które popychają nas do nazywania i komentowania zjawisk; to ciekawość, która każe zaglądać za kulisy; miejskość i jej fascynująca dynamika; to czas spotkań i niczym niezmąconej rozmowy — w tym roku jeszcze bardziej wyjątkowy, bo połączony ze świętowaniem 10-lecia działalności: festiwalu i naszej organizacji. Mam nadzieję, droga publiczności, że po raz kolejny staniecie się częścią tego wydarzenia, że wspólnie oddamy się przyjemnościom celebracji, odzyskamy trochę swobody i radości z czasu wolnego, nawiążemy nowe relacje, będziemy wypowiadać się za pomocą naszej twórczości i w ten sposób napiszemy kolejny rozdział tej muzycznej opowieści.

Zuzanna Głowacka
dyrektorka programowa festiwalu OFF Opera